બેરોજગારીના પૂરમાં ડૂબશો નહીં

સાવધાન -કીર્તિશેખર

રોજગાર પર યુનિસેફના મૂલ્યાંકન અહેવાલમાં દક્ષિણ એશિયાના દેશો, ખાસ કરીને ભારતીયો માટે ચિંતાજનક ચિંતા ઊભી થઈ છે, જો કે આ અહેવાલ બે વર્ષ જૂનો છે પરંતુ હવે તે સત્યની નજીક જઈ રહ્યો હોવાનું જણાય છે. વાસ્તવમાં યુનિસેફના આ અહેવાલ મુજબ જીબીસી એજ્યુકેશન ૨૦૩૦ સ્કિલ સ્કોર કાર્ડ, વર્ષ ૨૦૩૦ સુધીમાં ભારતમાં ૩૧ કરોડ યુવાનો સ્નાતક થઈ ગયા હશે, પરંતુ તેમાંથી માત્ર ૪૭ ટકા જ કોઈ ચોક્કસ કૌશલ્યમાં નિપુણ હશે, અન્યથા મોટાભાગના યુવાનો. માત્ર ગ્રેજ્યુએટ હશે અને તેમના માટે માર્કેટમાં કોઈ પણ પ્રકારની નોકરી નહીં હોય. આ કોઈ સમસ્યા નથી જે અચાનક ઊભી થાય છે. જો આપણે આજની તારીખ પર નજર કરીએ તો પણ ભારતમાં બીએ કરી રહેલા લગભગ ૬૦ ટકા યુવાનો કોઈપણ પ્રકારની કૌશલ્યથી વંચિત છે. ખાસ કરીને ગ્રામીણ વિસ્તારના મોટાભાગના યુવાનો માત્ર સીધી ડિગ્રી મેળવે છે. પરંતુ ધ્યાનમાં રાખો કે હવે તમે માત્ર ડિગ્રી મેળવીને નોકરી મેળવી શકતા નથી, તમારે કોઈ ચોક્કસ ક્ષેત્રમાં નિપુણ હોવું પડશે.

વર્ષ ૨૦૩૦ અથવા તેના પછીના વર્ષ સુધીમાં, વિશ્ર્વમાં લગભગ ૯૫ ટકા નોકરીઓ કેવળ કોઈ ને કોઈ કૌશલ્ય પર આધારિત હશે. ઓફિસના પટાવાળાની નોકરીમાં પણ અમુક કૌશલ્ય હોવું જરૂરી છે, જેમ કે કોમ્પ્યુટર પર કેવી રીતે કામ કરવું, ડ્રાઇવિંગ કેવી રીતે કરવું અથવા ઓફિસના તમામ મહત્વના સાધનોને કેવી રીતે ઓપરેટ કરવા, જાળવણી અને નિયંત્રણ કરવું તે જાણવું, એ કુશળતા હશે.
આ રિપોર્ટ અનુસાર ૨૦૩૦માં માત્ર ભારત જ નહીં પરંતુ દક્ષિણ એશિયાના અન્ય દેશોની પણ કાર્યક્ષમતાના દૃષ્ટિકોણથી સ્થિતિ બહુ સારી નહીં હોય. ઉદાહરણ તરીકે પાકિસ્તાનના લગભગ ૬.૫ કરોડ યુવાનોમાંથી, સ્નાતકોમાંથી માત્ર ૪૦ ટકા જ કોઈને કોઈ કૌશલ્યમાં પ્રશિક્ષિત હશે, એટલે કે ૪૦ ટકા પાકિસ્તાની સ્નાતક યુવાનો પાસે કોઈને કોઈ કૌશલ્ય હશે. જ્યારે બાંગ્લાદેશના ૩.૭૮ કરોડ સ્નાતકોમાંથી ૫૫ ટકા, નેપાળના ૭૧ લાખ સ્નાતકોમાંથી ૪૬ ટકા, શ્રીલંકાના ૩૮ લાખ સ્નાતકોમાંથી ૬૮ ટકા, ભૂટાનના ૨ લાખ સ્નાતકોમાંથી ૮૧ ટકા અને માલદીવ ૯૦ હજાર સ્નાતકોમાંથી ૪૬ ટકા યુવાનોને કૌશલ્ય વિકાસથી સજ્જ કરવામાં આવશે, એટલે કે તેમની પાસે કંઈક અથવા અન્ય કૌશલ્ય હશે, જે તેમને નોકરી મેળવવામાં મદદ કરશે. જો આ રીતે જોવામાં આવે તો દક્ષિણ એશિયામાં, ૨૦૩૦ માં સૌથી વધુ અકુશળ યુવા સ્નાતકો પાકિસ્તાનમાં હશે, ત્યારબાદ નેપાળ અને માલદીવ્સ હશે. ભારત આ મામલે ચોથા નંબર પર રહેશે. જ્યારે ભારતીય ઉપખંડમાં, કુશળ સ્નાતકોની દ્રષ્ટિએ, ભૂટાન પ્રથમ સ્થાને, શ્રીલંકા બીજા સ્થાને અને બાંગ્લાદેશ ત્રીજા સ્થાને રહેશે.

એકંદરે આ અહેવાલનો અર્થ એટલો જ છે કે જો તમે આવનારા દિવસોમાં બેરોજગારીના કળણમાં ડૂબવા માંગતા ન હોવ તો કોઈને કોઈ કૌશલ્યમાં નિપુણ બનો, નહીંતર આજે જે બેરોજગારી છે તે લગભગ અડધા પછી વધુ ખરાબ થઈ જશે. હવેથી એક દાયકા. પરંતુ પછી નોકરીની કોઈ કમી નહીં રહે. એકમાત્ર સમસ્યા એ હશે કે તમે નોકરી માટે યોગ્ય નહીં રહે, કારણ કે આજે સમગ્ર ભારતીય ઉપખંડમાં એક એવો ટ્રેન્ડ છે કે મોટાભાગના લોકો નોકરી મેળવ્યા પછી કૌશલ્ય મેળવે છે અથવા શીખે છે. પરંતુ આ પેટર્ન ચાલુ રહેશે નહીં. આવનારા દિવસોમાં આ સંપૂર્ણપણે બદલાઈ જશે.

૯૦ ના દાયકા સુધી ભારતમાં મોટાભાગના ઇલેક્ટ્રિશિયન અને પ્લમ્બર આ કામ માટે પ્રશિક્ષિત નહોતા, બલ્કે કોઈપણ વ્યક્તિ ઇલેક્ટ્રિશિયન અથવા પ્લમ્બર સાથે મજૂર તરીકે જોડાતો હતો અને તેને જોઈને તે જે પણ શીખી શકતો હતો, તે તેને ભવિષ્યમાં મદદ કરશે. તે તે ક્ષેત્રમાં નિષ્ણાત પણ બન્યો. પરંતુ તેનો ગેરલાભ એ છે કે જે લોકો વ્યવસ્થિત તાલીમ મેળવતા નથી તેઓ કોઈપણ ક્ષેત્રમાં કામ કરતી વખતે શીખે છે, ત્યારે તેઓ લાંબા સમય સુધી કામ કરતી વખતે ઘણું નુકસાન કરે છે. આ ટ્રેન્ડ હવે સંપૂર્ણપણે ખતમ થવા તરફ આગળ વધી રહ્યો છે. ભવિષ્યની અર્થવ્યવસ્થામાં, આવા લોકો સંપૂર્ણ મિસ ફિટ સાબિત થશે, જેમની પાસે તે અર્થતંત્રમાં યોગદાન આપવા માટે કોઈ કૌશલ્ય અથવા જ્ઞાન અને તકનીકી જ્ઞાન નહીં હોય. આવી સ્થિતિમાં ભારતીય માતા-પિતા માટે તે એક મોટો પડકાર છે કે તેઓ તેમના બાળકોને માત્ર ૧૦મા કે ૧૨મા ધોરણ સુધી જ ભણાવતા હોય તો પણ તેમને ચોક્કસ ક્ષેત્રમાં તાલીમ લેવી જોઈએ. તેમના હિતના કોઈપણ ક્ષેત્રમાં આગળ વધવા અને પ્રગતિ કરવા માટે વ્યવસ્થિત માહિતી અને સમજ હોવી જરૂરી રહેશે.

આ વિના ભવિષ્યમાં રોજગારની દુનિયામાં પ્રવેશવું મુશ્કેલ બનશે. તેથી ભવિષ્યની સૌથી મોટી સંપત્તિ તકનીકી કુશળતા હશે. તમારી પાસે ખૂબ અદ્યતન ડિગ્રીઓ ન હોઈ શકે, પરંતુ તમારા માટે તકનીકી જ્ઞાન અને ચોક્કસ ક્ષેત્રની સમજ હોવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આવનારા દિવસોમાં કૌશલ્ય વિકાસ કારકિર્દી માટે અત્યંત આવશ્યક શરત બની રહેશે.