૨૬ સપ્ટેમ્બરે ઉજવવામાં આવે છે વર્લ્ડ હાર્ટ ડે જાણો કેવી રીતે શરૂ થયો આ દિવસ…

હેલ્થ વેલ્થ – દિક્ષિતા મકવાણા

વિશ્ર્વ હૃદય દિવસ ૨૦૨૩: હૃદય રોગ એ વિશ્ર્વભરમાં મૃત્યુનું સૌથી સામાન્ય કારણ છે. કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગો દર વર્ષે આશરે ૧૭ મિલિયન મૃત્યુનું કારણ બને છે. આમાંના મોટાભાગના મૃત્યુ કોરોનરી હૃદય રોગ અથવા સ્ટ્રોકને કારણે થાય છે. આનુવંશિકતા, ખરાબ ખાનપાન, ખરાબ જીવનશૈલી, કસરતનો અભાવ અને ધૂમ્રપાન વગેરે હૃદય રોગના મુખ્ય કારણો છે. સમગ્ર વિશ્ર્વમાં હૃદયરોગના કેસોમાં સતત વધારો થઈ રહ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં હૃદયને સ્વસ્થ રાખવું ખૂબ જ જરૂરી છે. જ્યારે હૃદય સ્વસ્થ હોય છે, ત્યારે વ્યક્તિ સ્વસ્થ અનુભવે છે. તે જ સમયે જ્યારે હૃદય સંબંધિત કોઈ સમસ્યા હોય છે, ત્યારે એકંદર આરોગ્ય પ્રભાવિત થવા લાગે છે. આવી સ્થિતિમાં લોકોને હૃદયની બીમારીઓ વિશે જાગૃત કરવા માટે દર વર્ષે ૨૯ સપ્ટેમ્બરના રોજ વર્લ્ડ હાર્ટ ડે ઉજવવામાં આવે છે. આ લેખમાં ચાલો જાણીએ વિશ્ર્વ હૃદય દિવસનો ઇતિહાસ, મહત્વ અને થીમ વિશે…

વિશ્ર્વ હૃદય દિવસનો ઇતિહાસ

વર્લ્ડ હાર્ટ ડે મનાવવાનો વિચાર વર્લ્ડ હેલ્થ ફેડરેશનના ભૂતપૂર્વ પ્રમુખ એન્ટોની બાઈ ડી લુનાએ રજૂ કર્યો હતો. વિશ્ર્વમાં પ્રથમ વિશ્ર્વ હૃદય દિવસ ૨૪ સપ્ટેમ્બર ૨૦૦૦ ના રોજ ઉજવવામાં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ ૨૦૧૨માં, ૨૦૨૫ સુધીમાં વૈશ્ર્વિક મૃત્યુદરમાં ૨૫ ટકાનો ઘટાડો કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે ૨૯ સપ્ટેમ્બરના રોજ વિશ્ર્વ હૃદય દિવસની ઉજવણી કરવાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી.

વિશ્ર્વ હૃદય દિવસનું મહત્વ

હૃદય એ માનવ શરીરના સૌથી મહત્વપૂર્ણ અંગોમાંનું એક છે. હૃદયની નિષ્ફળતાને કારણે વ્યક્તિનું મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં હૃદયના સ્વાસ્થ્યનું ધ્યાન રાખવું ખૂબ જ જરૂરી છે. દર વર્ષે વિશ્ર્વભરમાં લાખો લોકો હૃદયની બીમારીઓને કારણે જીવ ગુમાવે છે. આવી સ્થિતિમાં, લોકોને તેમના હૃદયને મજબૂત રાખવાની સલાહ આપવા માટે વિશ્ર્વ હૃદય દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. લોકોને હૃદયના સ્વાસ્થ્યનું મહત્વ સમજાવવાના હેતુથી વિશ્ર્વભરમાં વિશ્ર્વ હૃદય દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.

હાર્ટ એટેક, સ્ટ્રોક અને કોરોનરી હાર્ટ ડિસીઝ કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગોના કારણે મૃત્યુના સૌથી સામાન્ય કારણો છે. વિશ્ર્વ હૃદય દિવસનો ઉદ્દેશ્ય લોકોમાં આ રોગો વિશે જાગૃતિ ફેલાવવાનો છે, જેથી લોકોને હૃદયની બીમારીઓથી બચાવી શકાય અને તેના કારણે થતા મૃત્યુ દરને ઘટાડી શકાય.

વર્લ્ડ હાર્ટ ડે ૨૦૨૩ ની થીમ

હિન્દીમાં વર્લ્ડ હાર્ટ ડે થીમઆ વર્ષે વિશ્ર્વ હૃદય દિવસની થીમ છે હૃદયનો ઉપયોગ કરો, હૃદયને જાણો. એટલે કે હૃદયનો ઉપયોગ વ્યવસ્થિત તેમજ કાળજીપૂર્વક કરો અને હૃદયની અગત્યતા જાણો. આ દિવસ દરેકને તેમના હૃદયની સંભાળ રાખવાની યાદ અપાવે છે.

હૃદયનું મહત્વ

હૃદય આપણા શરીરનું સૌથી મહત્વપૂર્ણ અંગ છે. તે આપણા આખા શરીરમાં લોહી પહોંચાડવાનું કામ કરે છે. લોહીની મદદથી શરીરમાં ઓક્સિજન અને પોષક તત્વો મોકલવામાં આવે છે અને તે શરીરમાંથી કાર્બન ડાયોક્સાઈડ અને અન્ય નકામા દ્રવ્યો દૂર કરવાનું કામ કરે છે. હૃદયને આપણા કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર સિસ્ટમનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ ભાગ માનવામાં આવે છે. ચાલો જાણીએ કે આપણું હૃદય કેવી રીતે કામ કરે છે.

હૃદય કેવું દેખાય છે?

હૃદય લોહીને પંપ કરવાનું અને તેને આખા શરીરમાં વહેંચવાનું કામ કરે છે. હૃદય છાતી અને ફેફસાંની વચ્ચે હોય છે. તેનો આકાર શંખ જેવો છે. હૃદયના વજનની વાત કરીએ તો તેનું વજન લગભગ ૨૯૯ ગ્રામ છે. હૃદયના બંને ચેમ્બરને એટ્રિયા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જ્યારે નીચલા ભાગને વેન્ટ્રિકલ કહેવામાં આવે છે. આ મુજબ હૃદયના જમણા ભાગમાં એટ્રિયા અને જમણા ભાગમાં વેન્ટ્રિકલ્સ છે.

હૃદય કેવી રીતે કામ કરે છે?

ઓક્સિજન મુક્ત રક્ત જમણા કર્ણક દ્વારા હૃદયમાં પ્રવેશ કરે છે અને જમણા વેન્ટ્રિકલમાંથી લોહી ફેફસામાં જાય છે જેથી તે ઓક્સિજન ભરે છે અને કાર્બનડાયોકસાઇડ છોડે છે. તાજા ઓક્સિજનયુક્ત રક્તને હૃદયના ડાબા ચેમ્બરમાંથી શરીરના બાકીના ભાગોમાં પુન:વિતરિત કરવા માટે મોકલવામાં આવે છે. એટ્રિયા અને વેન્ટ્રિકલ્સ હૃદયમાંથી શરીરમાં લોહી પંપ કરવા માટે એકસાથે કામ કરે છે અને પછી લોહી પાછું પાછું આપે છે. આપણા હૃદયનું કામ ધમનીઓની મદદથી શરીરના બાકીના ભાગમાં ઓક્સિજન અને પોષક તત્વો પંપ કરવાનું છે.જો આપણે સામાન્ય વ્યક્તિની વાત કરીએ તો સામાન્ય માણસનું હૃદય એક મિનિટમાં ૭૨ થી ૮૦ વખત ધબકે છે.

હૃદય સંબંધિત હકીકતો

પુખ્ત વયના લોકોના હૃદયના ધબકારા ૬૦ થી ૧૦૦ ધબકારા પ્રતિ મિનિટ હોય છે, જ્યારે નવજાત બાળકના હૃદયનો દર ૭૦ થી ૧૯૦ ધબકારા પ્રતિ મિનિટ હોય છે. જો તમે સ્ત્રી અને પુરુષના હૃદયની તુલના કરો છો, તો સ્ત્રીનું હૃદય થોડું ઝડપી ધબકે છે. ગર્ભાવસ્થાના ચોથા અઠવાડિયા પછી ગર્ભનું હૃદય ધબકવાનું શરૂ કરે છે. એક દિવસની વાત કરીએ તો હૃદય લગભગ ૧૦૦,૦૦૦ વખત ધબકે છે અને તેનું કદ મુઠ્ઠી જેટલું છે. જ્યાં સુધી તેને ઓક્સિજન મળે ત્યાં સુધી હ્રદય ધબકી શકે છે, એટલે કે જો કોઈ વ્યક્તિ બ્રેઈન ડેડ જાહેર થઈ ગઈ હોય તો પણ તેનું હૃદય થોડા સમય માટે ધબકી શકે છે.

હૃદયને સ્વસ્થ કેવી રીતે રાખી શકાય?

તમારા હૃદયને સ્વસ્થ રાખવા માટે તમારે દરરોજ કસરત કરવી જોઈએ. તમારા હૃદયને સ્વસ્થ રાખવા માટે તમારે તણાવ ઓછો કરવો જોઈએ. દરરોજ યોગ, ધ્યાન, શ્ર્વાસ લેવાની કસરત કરો. તમે હૃદયના કાર્યને સમજ્યા જ છો, તેના મહત્વને સમજીને તમારે હૃદયને સ્વસ્થ રાખવા માટેની ટિપ્સ અજમાવી જ જોઇએ.