જો તમે સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI)ના કે અન્ય કોઇ રાષ્ટ્રીયકૃત બેંકના ગ્રાહક છો, તો તમને છેલ્લા કેટલાક દિવસોમાં સંદેશા પ્રાપ્ત થયા હશે જેમાં તમને સુધારેલા લોકર કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવા વિનંતી કરવામાં આવી હશે. હકીકતમાં જાન્યુઆરી 2023માં, રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) એ બેંકો માટે લોકર કરારના નવીકરણની પ્રક્રિયા 31 ડિસેમ્બર, 2023માં પૂરી કરવા જણાવ્યું છે.

બેંકો માટે લોકર કરારના કેટલાક નિયમો આ મુજબ છે.

1) સ્ટેમ્પ પેપર પર કરારઃ- આરબીઆઈની માર્ગદર્શિકા અનુસાર, કરાર સ્ટેમ્પ પેપર પર હોવો જરૂરી છે, જે બેંકોએ વિના મૂલ્યે આપવાનો રહેશે. સુધારેલા કરારનો પ્રાથમિક ઉદ્દેશ્ય લોકર ધારકોના હિતોનું રક્ષણ કરવાનો છે. જોકે, કેટલા રૂપિયાના સ્ટેમ્પ પેપર પર કરાર કરવામાં આવશે, તે અંગે કોઇ માહિતી આપવામાં આવી નથી. બેંકોએ તેમના ગ્રાહકો સાથે સ્ટેમ્પ પેપર, ફ્રેન્કિંગ, કરારનું ઇલેક્ટ્રોનિક અમલીકરણ, ઇ-સ્ટેમ્પિંગ વગેરે જેવા પગલાં લઈને એક્ઝિક્યુટેડ એગ્રીમેન્ટની નકલ ગ્રાહકને આપવાની રહેશે. હવે ગ્રાહકો પાસે કરારની નકલ હોવી ફરજિયાત છે. બેંકની દરેક શાખાઓ અને બેંકની વેબસાઇટ પર તમામ શરતો અને SOP પ્રદર્શિત કરવા પણ ફરજિયાત છે.

2) લોકર માટે FDsઃ- લોકરની ફાળવણી સમયે, આરબીઆઈએ બેંકોને ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ (FD) મેળવવાની મંજૂરી આપી છે જે ત્રણ વર્ષનું ભાડું અને લોકર તોડવા માટેના શુલ્કને આવરી લેવા સક્ષમ છે. (આ એવી પરિસ્થિતિઓને આવરી લેવા માટે છે જ્યાં લોકર ધારક ન તો લોકર ચલાવે છે કે ન તો ભાડું ચૂકવે છે. એવા સંજોગોમાં લોકર તોડવું પડે છે) જોકે, સારા ટ્રેક રેકોર્ડ ધરાવતા ગ્રાહકોના કિસ્સામાં બેંકો લોકરને તોડી શકતી નથી. ઉપરાંત, જો બેંક લોકરનું ભાડું એડવાન્સમાં વસૂલ કરે છે, પરંતુ લોકર ધારક લોકર મધ્ય-ગાળામાં સરન્ડર કરે છે, તો બેંકે એકત્રિત કરેલ એડવાન્સ ભાડાની પ્રમાણસર રકમ પરત કરવાની રહેશે.

3) જવાબદારીમાંથી મુક્તિઃ- આરબીઆઇની માર્ગદર્શિકા અનુસાર વરસાદ, પૂર, ભૂકંપ, વીજળી, નાગરિક અવ્યવસ્થા, રમખાણો, આતંકવાદી હુમલો અથવા ગ્રાહકની બેદરકારીને કારણે લોકરની સામગ્રી બગડવા અથવા નુકસાન માટે બેંક જવાબદાર રહેશે નહીં.

4) ચોરી, આગના કિસ્સામાં વળતર મળશેઃ- જે જગ્યામાં સેફ ડિપોઝિટ વોલ્ટ હોય છે તેની સલામતી અને સુરક્ષા માટે તમામ પગલાં લેવાની જવાબદારી બેંકોની છે. આગ, ચોરી, ઘરફોડ ચોરી, લૂંટ, લૂંટ, મકાન ધરાશાયી, બેંકની બેદરકારી અથવા તેના કર્મચારીઓ દ્વારા છેતરપિંડી જેવી ઘટનાઓના કિસ્સામાં બેંકે લોકર ધારકને વળતર આપવું પડશે . બેંકની જવાબદારી સેફ ડિપોઝીટ લોકરના પ્રવર્તમાન વાર્ષિક ભાડાના 100 ગણા જેટલી હશે.

5) લોકર એક્સેસ માટે ચેતવણીઃ- ગ્રાહકે બેંકમાં ઈમેલ આઈડી અને મોબાઈલ નંબર રજીસ્ટર કરવાનો રહેશે. બેંકો લોકર ઓપરેશનની તારીખ અને સમયની જાણ કરતા ઈમેલ અને એસએમએસ એલર્ટ મોકલશે. બેંકો અનધિકૃત લોકર ઍક્સેસ માટેના નિયમો પણ બનાવશે.