પ્રેરણા-રાજેશ યાજ્ઞિક

“દરેક પિતા, જો તેઓ તેમના વ્યસ્ત જીવનમાંથી સમય કાઢીને તેમના પિતૃત્વ પર વિચાર કરે છે, તો તેઓ વધુ સારા પિતા બનવાની રીતો શીખી શકે છે, અમેરિકન અભિનેતા જેક બેકર કહે છે. ચાલો સારા પિતા બનવા શું કરવું જોઈએ તેની વાત આગળ વધારીએ.
જીવનમાં આપણે શું બનીએ છીએ તેનો ઘણોખરો આધાર એ વાત પર રહેલો છે કે આપણે કોનાથી પ્રભાવિત થઇએ છીએ અથવા આપણને કોણ પ્રેરણા આપે છે. આજના જુવાનિયાઓનો આદર્શ ટાઇગર શ્રોફ તેના પિતા અને અભિનેતા જેકી શ્રોફ વિશે કહે છે, “દરેક પુત્રનો પ્રથમ સુપરહીરો તેના પિતા હોય છે, અને મારા માટે પણ તેમ જ હતું. મારા માટે, તેઓ સુપરમેન અને બેટમેન બંને હતા. પિતા માટે એ બહુ જરૂરી છે કે તેઓ પોતાના બાળક માટે, પોતાના દ્વારા એક આદર્શ રજૂ કરે અને તેમના પ્રેરણા સ્રોત બને.
પિતા તરીકે આદર્શ રજૂ કરો અને પ્રેરણાનો સ્રોત બનો
સલમાન ખાનનો પેલો બહુ પ્રચલિત ડાયલોગ યાદ કરો, “જો મૈં બોલતા હું વો મૈં કરતા હું…..જો મૈં નહીં બોલતા વો તો મૈં ડેફિનેટલી કરતા હું. સૌથી પહેલું અને મહત્ત્વનું છે કે પિતા તરીકે, તમારા બાળકો સામે તમારા વચન અને વ્યવહારમાં ભેદ ન હોય. તમારા બાળકને તમે જે શીખવવા માગો છો, તે તમારે ઉદાહરણથી બતાવવું પડશે. કેમ કે તમારા સંતાનો તમને એ કરતા જોવા ઇચ્છશે જે કરવાની તમે તેમને સલાહ આપો છો. ઉદાહરણ તરીકે
જો તમે ઇચ્છતા હો કે તમારા સંતાનો રાત્રે સમયસર ઊંઘી જાય અને સવારે વહેલાં ઊઠી જાય, તો તમારે પણ તેમ જ કરવાનું રહેશે. તમે મોડે સુધી ઊંઘતા હો અને સંતાનને વહેલા ઊઠવાની સલાહ આપો તો તેમના ઉપર તેની અસર કેવી રીતે પડે?
તમે ઇચ્છતા હો કે તમારા બાળકો ભેદભાવ વગર બધા સાથે સમ્માન અને આદરપૂર્વક વર્તન કરે તો તમારે પણ તમારા ઘરના નોકરથી લઈને, મકાનના ચોકીદાર, હોટેલના વેઈટર કે તમારી ઓફિસના પ્યુન સાથે તેવો વ્યવહાર કરીને બતાવવો પડશે.
તમારું બાળક ડરપોક ન બને તેવી તમારી ઈચ્છા હોય તો તમારે પણ એ બતાવવું પડશે કે તમે ડરપોક નથી.
તમારા સંતાનોને હિંસક અને ક્રોધી વ્યવહાર ન કરવાની ચેતવણી કે સલાહ આપતા પહેલા એ જોઈ લો, ક્યાંક તમે તો એવો વ્યવહાર નથી કરતા ને?
સંતાનોની માતા સાથે સમ્માનજનક વર્તાવ કરો
એક પતિ તરીકે જો તમે તમારી પત્ની તરફ ઉદ્ધતાઈ ભર્યું વર્તન કરશો, તો તમે તમારા સંતાનોને બીજા સાથે સમ્માનજનક વર્તન કરવાનું કેવી રીતે સમજાવશો? જો તમે એક સારા રોલ મોડલ બનવા માગતા હો, તો તમારે તમારા બાળકોની માતા સાથે આદરપૂર્વક વર્તન કરવાની જરૂર છે. તમે જેને પરણ્યા છો, તેને તમારે બતાવવું જોઈએ કે તમે તેને કેટલો પ્રેમ કરો છો, તમે તેને કેટલી મદદ કરો છો અને તમે તેની કંપનીનો કેટલો આનંદ માણો છો. જો તમે તમારી પત્ની સાથે ખરાબ વર્તન કરો, તો તમારા બાળકો વિચારશે કે મમ્મી અથવા અન્ય કોઈની સાથે ખરાબ વર્તન કરવું ઠીક છે કારણ કે પપ્પા તે કરે છે.
માતા સાથે આદરપૂર્વક વર્તન કરવાનો અર્થ એ છે કે તમે બાળકની સંભાળ અને ઘરની ફરજો પત્ની સાથે વહેંચો.
તમારા બાળકોને જોવા દો કે તમે તેમની માતાની કેવી કદર કરો છો અને તે જેની હકદાર છે તે પ્રેમ અને સ્નેહ આપો છો.
તમારે તમારા બાળકોની માતાનો ફક્ત આદર જ ન કરવો જોઈએ, પરંતુ તેને પ્રેમ કરવો જોઈએ અને પ્રેમ, આનંદ અને સંબંધોનું પાલન કરવું જોઈએ. જો બાળકોની માતા ખુશ હશે, તો પરિવાર ખુશ રહેશે.
જો તમારા અને બાળકોની માતાના છૂટાછેડા થઈ ગયા હોય, તો બાળકોને તેમની માતા વિશે ક્યારેય ખરાબ ન કહો, પછી ભલે તમે તેની સાથે સારા સંબંધ ન ધરાવતા હો. તેમને તમારી માતા સાથેના તમારા આદર્શ કરતાં ઓછો સંબંધ દર્શાવવાથી તમારા બાળકો તણાવ અને મૂંઝવણમાં મુકાશે.
પોતાની ભૂલોનો સ્વીકાર કરો
જીવનમાં કોઈ સંપૂર્ણ નથી હોતું, બધા ભૂલો કરે છે. તમારા સંતાનોને એ જાણ થવા દો કે તમે પણ સંપૂર્ણ નથી. તમે કરેલી ભૂલનો સંતાનોની સમક્ષ સ્વીકાર કરો અને કહો કે તમે જાણો છો કે ભૂલ થઇ છે. જેમકે તમે ઓફિસેથી આવતા તેમની ગમતી ચોકલેટ લઇ આવવાનું કહ્યું હોય અને તમે ભૂલી ગયા હો. ભૂલ હોવા છતાં જો તમે બહાનાબાજી કરશો તો સંતાનો પર તેની નકારાત્મક અસર પડશે. ઉદાહરણ તરીકે જો તમે તમારા પિતા સામે તમારી ભૂલો બદ્દલ, તમારા સંતાનોની હાજરીમાં દલીલો કરશો તો તેઓ જોશે કે ભૂલો સ્વીકારવાને બદલે ચોખવટ આપવી જોઈએ અને તેઓ એવું જ શીખશે. શાળામાં પણ તેઓ બીજા બાળકોને તેવું કરતા જુએ છે, ઘરમાં પણ પિતાને તેવું જ કરતા જોશે તો તેમને લાગશે કે આમ જ થવું જોઈએ.
જો તમે તમારા બાળકોની સામે તમારા અભિમાનને ગળી જશો, તો તેઓ જોશે કે જ્યારે કોઈ ભૂલ કરે ત્યારે તેનો સ્વીકાર કરવો જોઈએ.
તમારી ભૂલને સ્વીકારીને, તમે ફક્ત “સાચી વસ્તુ કરવા કરતાં તમારા સાચા ચરિત્રનું નિર્માણ કરો છો.
ઘરના કાર્યોમાં મદદ કરો
આપણે ત્યાં સમાજમાં સદીઓથી એવો દાખલો બેસાડી દેવામાં આવ્યો છે કે ઘરનાં કાર્યો સ્ત્રીઓની જવાબદારી છે, પુરુષોની નહીં. સંયુક્ત કુટુંબમાં રહેતા પરિવારોમાં કદાચ એ વિચાર ચાલી ગયો હશે, કારણકે એક જ ઘરમાં બે કે ત્રણ પેઢીઓની ઘણી સ્ત્રીઓ રહેતી હોઈ કામની વહેંચણી થઇ જતી હતી. પુરુષો પણ તેમના કામની તેવી જ રીતે વહેંચણી કરતા હતા. પરંતુ હવે જમાનો બદલાયો છે. હવે ન્યુક્લિયર ફેમિલીના જમાનામાં એ અપેક્ષિત છે કે દરેક વ્યક્તિ ઘરના કામ કરવામાં સાથ આપે.
જો તમે ઈચ્છતા હો કે તમારા બાળકો તમને ઘરકામમાં મદદ કરે, તો તમારે જાતે જ ઘરકામમાં મદદ કરવી જોઈએ, ભલે પછી એ કામ ગમે તેટલી મહેનત માગતું હોય. જ્યારે સંતાનો તમને કામ કરતા જોશે; જેમ કે વાનગીઓ બનાવવા, રસોડાના કાઉન્ટર સાફ કરવા અને કાર્પેટને વેક્યુમ કરવા, તેઓ પણ તમને મદદ કરવા માગશે. જો તે વિચારતા થશે છે કે ઘર સાફ કરવું એ ફક્ત “મમ્મીનું કામ છે, તો તે સમય આવે ત્યારે તમને મદદ કરે તેવી શક્યતા ઓછી છે.
ઘરના કામમાં તમને મદદ કરતા જોઈને બાળકોમાં એ ભાવના દ્રઢ થશે કે પરિવાર પણ એક ટીમ છે અને એકમેકને મદદ કરવી જોઈએ.
બાળકો પાસેથી આદર કમાઓ
કહેવાય છે ને કે, આદર બળજબરીપૂર્વક મેળવી નથી શકાતો, એ કમાવો પડે છે. આપણે ત્યાં વડીલોને આદર આપવા તેમના ચરણ સ્પર્શ કરવાની સુંદર પરંપરા છે. જ્યારે સંતાનો પિતાને તેમના વડીલોને આદર આપતા જુએ ત્યારે તેઓ પણ તેમ કરવા પ્રેરાશે અને એક વડીલ તરીકે તમને પણ એ આદર આપશે.
જો તમે તેમની આસપાસ હાજર ન રહેતા હો, તેમની મમ્મી પર બૂમો પાડો અથવા તેમને ક્યારેક-ક્યારેક શિસ્ત આપવાના મૂડમાં હો, તો તેઓ તમને માત્ર એટલા માટે સમ્માન નહીં આપે કારણ કે તમે તેમના પિતા છો. સંતાનો હૃદયપૂર્વક તમને આદર આપે તેવું ઇચ્છતા હો તો તેવું વર્તન કરો કે જે પ્રશંસનીય, પ્રામાણિક અને ગમતું હોય જેથી તમારા બાળકો તમને એક આદર્શ પિતા તરીકે જુએ અને તમને તેમની પ્રશંસાને પાત્ર ગણે.
તમારા બાળકો તમારી ભક્તિ કરે અને તમને નિષ્કલંક ન માને પરંતુ તેવું સમજે કે તમે દરેક પરિસ્થિતિમાં તમારો શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરો છો, ન્યાયોચિત રહો છો, પ્રેમ અને સંવેદનશીલતાથી ભારેલા છો.
સંતાનોને તમારા પ્રેમ અને સ્નેહનો અનુભવ થવા દો
પ્રેરણા સ્રોત અથવા રોલ મોડેલ બનવા માટે તમારે હંમેશાં ઉપદેશક બની રહેવાની જરૂર નથી હોતી. તેનો અર્થ બાળકોથી અંતર રાખવું કે હંમેશાં યોગ્ય કામ કરનારા પુરવાર થવાનો પણ નથી. તેનો અર્થ છે સંતાનો સાથે લાગણીથી જોડાયેલા રહેવાનો, તેમને સ્નેહ પૂર્વક ભેટવાનો, તેમને વહાલથી ચુંબન કરવાનો. તેમને એ અનુભવ કરાવવાનો કે તમારા માટે તેઓ કેટલા વિશેષ છે અને તમે તેમને ખુબ પ્રેમ કરો છો. એક પણ દિવસ એવો ન જાય જ્યારે તમે તેમને ‘આઈ લવ યુ’ ન કહ્યું હોય કે તેમને શારીરિક રીતે નિકટતાનો અનુભવ ન કરાવ્યો હોય.
તમારા બાળકો તમારી પાસેથી લાંબા સમય સુધી પ્રેમ અને સ્નેહ ઈચ્છે છે, પછી ભલે તેમની ઉંમર ગમે તે હોય.
તમારા બાળકોની પ્રશંસા કરો અને તેમને કહો કે તેમના વિના તમારું જીવન અધૂરું છે.
સંતાનોને સકારાત્મક અને પ્રેરણાત્મક વાતાવરણ પૂરું પડવાથી તેમની ઊર્જા સાચી દિશામાં કાર્યરત થશે. પિતા તરીકેના તમારા વર્તનથી તેમને પ્રેરણા મળશે, માત્ર વાતોથી નહીં તે ધ્યાનમાં રાખો.