ડોલરમાં સેટલમેન્ટ મુશ્કેલીમાં મૂકાવાના ભયે ભારતીય રિફાઇનર્સ રશિયન ક્રૂડ માટે દિરહામમાં ચૂકવણી કરે છે!

નવી દિલ્હી: ભારતીય રિફાઈનર્સે દુબઈ સ્થિત વેપારીઓ દ્વારા ખરીદેલા મોટાભાગના રશિયન તેલ માટે યુ.એસ. ડોલરને બદલે યુનાઈટેડ આરબ અમીરાત દિરહામમાં ચૂકવણી કરવાનું શરૂ કર્યું છે, એમ આ બાબતની જાણકારી ધરાવતા ચાર સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું.
જ્યારે મોસ્કો સામેના પશ્ર્ચિમી પ્રતિબંધોને ભારત દ્વારા માન્યતા આપવામાં આવી નથી અને રશિયન ક્રૂડ તેલની ખરીદી કોઈપણ સંજોગોમાં તેનું ઉલ્લંઘન ન કરી શકે, ત્યારે બેંકો અને નાણાકીય સંસ્થાઓ ચૂકવણી ક્લિઅર કરવા અંગે સાવચેત છે જેથી તેના યુક્રેન પરના આક્રમણ પછી રશિયા સામે લાદવામાં આવેલા ઘણા પગલાંની અડફેટે ના આવી જાય.
ભારતીય રિફાઇનર્સ અને વેપારીઓ ચિંતિત છે કે તેઓ કદાચ ડોલરમાં વેપાર પતાવટ કરવાનું ચાલુ રાખી શકશે નહીં, ખાસ કરીને જો રશિયન ક્રૂડની કિંમત ડિસેમ્બરમાં ગ્રુપ ઓફ સેવન અને ઑસ્ટ્રેલિયા દ્વારા લાદવામાં આવેલી મર્યાદાથી ઉપર વધે.
તેના કારણે વેપારીઓને ચુકવણીની વૈકલ્પિક પદ્ધતિઓ શોધવી પડી છે, જે પશ્ર્ચિમી પ્રતિબંધોના જવાબમાં તેની અર્થવ્યવસ્થાને ડી-ડોલરાઇઝ કરવાના રશિયાના પ્રયાસોને પણ મદદ કરી શકે છે.
ભારતીય રિફાઇનર્સ દ્વારા દુબઈની બેંકો દ્વારા દિરહામમાં રશિયન ક્રૂડ માટે વેપારીઓને ચૂકવણી કરવાના અગાઉના પ્રયાસો નિષ્ફળ ગયા હતા, જેના કારણે તેમને યુએસ ચલણમાં પાછા જવાની ફરજ પડી હતી.
પરંતુ ભારતની ટોચની બેંક, સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (એસબીઆઈ), હવે આ દિરહામ ચૂકવણીઓ સાફ કરી રહી છે, સૂત્રોએ રોઇટર્સને જણાવ્યું હતું કે, અગાઉ જાણ કરવામાં આવી ન હોય તેવા વ્યવહારોની વિગતો પ્રદાન કરે છે.
યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ સહિત વિદેશમાં શાખાઓ ધરાવતી એસબીઆઈએ ટિપ્પણી માટેની વિનંતીઓનો જવાબ આપ્યો નહોતો. જી-સેવન પ્રાઇસ કેપ કોઈપણ પશ્ર્ચિમી કંપનીને પ્રતિબંધિત કરે છે, જેમ કે વીમા અને શિપિંગ સેવા પ્રદાતાઓ કે જે મોટા ભાગના વૈશ્ર્વિક વેપારને અન્ડરપિન કરે છે, જો રશિયામાં લોડિંગ પોઈન્ટ પર ખરીદી કિંમત ૬૦ પ્રતિ બેરલથી ઉપર હોય તો રશિયન ક્રૂડના વેપારમાં સામેલ થવાથી. ચીન અને ભારત જે કેપને માન્યતા આપતા નથી તેવા દેશો માટે તેલ બંધાયેલ હોય તો પણ તે સ્થિતિ રહે છે.
દિરહામની ચૂકવણીમાં ફેરફાર પણ એસબીઆઈ દ્વારા રશિયન ક્રૂડ માટે ડોલરની ચૂકવણી કરવા માગતા રિફાઈનરોને તેલ, નૂર અને વીમાના ખર્ચમાં વિરામ આપવા માટે પૂછપરછથી શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો, જેનાથી તે વેપારનું નિરીક્ષણ કરી શકે છે અને મર્યાદાનું ઉલ્લંઘન કરવાનું ટાળે છે.
એક સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે, ભારત પ્રાઇસ કેપ મિકેનિઝમને અનુસરતું નથી અને પશ્ચિમી વીમા અને શિપિંગનો ઉપયોગ ડિલિવરી માટે થતો નથી. ભારતીય રિફાઇનર્સ સામાન્ય રીતે વેપારીઓ પાસેથી રશિયન ક્રૂડની કિંમતે ખરીદે છે જેમાં ભારતમાં ડિલિવરીનો સમાવેશ થાય છે. રોઇટર્સ દ્વારા જોવામાં આવેલા આવા સોદા માટેના ઇન્વોઇસમાં વેપારીઓએ યુરલ ક્રૂડના નૂર સહિત સરેરાશ ક્રૂડના ભાવની માગણી કરી હતી. દસ્તાવેજમાં કાર્ગોની કિંમતની ગણતરી ડોલર અને દિરહામમાં કરવામાં આવી હતી.
ચાર સ્ત્રોતોએ જણાવ્યું હતું કે ભારતીય રિફાઇનર્સ શિપિંગ દરમિયાન ઉદ્ભવતા કોઈપણ જોખમોને ઘટાડવા માટે ડિલિવરી ધોરણે રશિયન તેલની ખરીદી કરી રહ્યા છે, અને અત્યાર સુધી લોડિંગના સમયે ગણતરી કરેલ કિંમત પ્રાઇસ કેપથી
નીચે છે.
ભારતીય રિફાઈનર્સ મોટાભાગે દુબઈ સ્થિત ટ્રેડર્સ પાસેથી રશિયન ક્રૂડ ખરીદે છે જેમાં એવરેસ્ટ એનર્જી અને લિટાસ્કોનો સમાવેશ થાય છે, જે રશિયન ઓઈલ મેજર લુકોઈલનું એકમ છે. ભારતના ઓઇલ સચિવ પંકજ જૈને ગયા મહિને જણાવ્યું હતું કે ભારતીય કંપનીઓને રશિયન ઓઇલ માટે ચૂકવણી કરવામાં કોઈ સમસ્યાનો સામનો કરવો પડી રહ્યો નથી કારણ કે પશ્ર્ચિમી દેશોની તાજેતરની ક્રિયાઓ ટ્રેડ સેટલમેન્ટ મિકેનિઝમને અસર કરતી નથી.