ફોકસ -કૈલાશ સિંહ
મહેબૂબ ખાનની ૧૯૪૦માં ‘ઔરત’ ફિલ્મ આવી હતી, બાદમાં તેમણે આ ફિલ્મ પરથી ‘મધર ઈન્ડિયા’ ફિલ્મ બનાવી હતી. આ એક હિંમતવાન મહિલાની વાત હતી જે મહિલાઓના સન્માન માટે પોતાના પુત્રને જ ગોળી મારી દે છે. આ ફિલ્મમાં એક નહીં પરંતુ બે હોળી ગીતો દર્શાવવામાં આવ્યાં હતાં, જે ખૂબ જ હિટ થયાં હતાં અને આજ સુધી ગવાય છે. આ સાથે હિન્દી ફિલ્મોમાં હોળીના ગીતો આપવાનો ટ્રેન્ડ શરૂ થયો જે હજુ પણ અકબંધ છે. આ ગીતોમાંથી પહેલું ગીત હતું ‘જમુના તટ શ્યામ ખેલ હોલી’ અને બીજું ગીત ‘આજ હોલી ખેલેગે સાજન કે સંગ’ હતું.
મહેબૂબ ખાને ‘મધર ઈન્ડિયા’માં એક હોળી ગીત પણ મૂક્યું હતું જેના ગીતો હતા ‘હોલી આયી રે ક્ધહાઈ રંગ બરસે’. મહેબૂબ ખાનના આ પ્રયાસોએ માત્ર હિન્દી ફિલ્મોમાં હોળીનાં ગીતોનો સમાવેશ કરવાની પરંપરા શરૂ કરી ન હતી, પરંતુ બોમ્બે (હાલના મુંબઈ) ફિલ્મ ઉદ્યોગમાં હોળીની ઉજવણીનો ટ્રેન્ડ પણ શરૂ કર્યો હતો, જોકે હોળી મુખ્યત્વે ઉત્તર ભારતનો તહેવાર છે. કેટલાક સ્ટાર્સની હોળીની ઉજવણી ખૂબ જ પ્રખ્યાત બની હતી. ઉપરાંત વર્ષનો આવશ્યક ભાગ બની ગઈ હતી, જેમાંથી કેટલીક હજુ પણ ચાલુ છે અને કેટલીક હવે માત્ર એક યાદગીરી બની ગઇ છે. રાજ કપૂરની હોળી ખૂબ જ પ્રખ્યાત હતી અને દરેક નાના-મોટા સ્ટારને આમંત્રિત કરવામાં આવે તો તેમને ગર્વની લાગણી થતી હતી. તેમને લાગતું કે તેઓ પણ ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રીના અભિન્ન અંગ બની ગયા છે. એક રીતે રાજ કપૂરની હોળીમાં આવવું તેમના માટે બોલીવૂડના સભ્ય બનવાનું પ્રમાણપત્ર બની જતું હતું. રાજ કપૂરના આર.કે. સ્ટુડિયોમાં હોળીનું આયોજન કરવામાં આવતું હતું, જ્યાં એક ટાંકીમાં રંગો મિશ્રિત કરવામાં આવતા હતા. બધા આમંત્રિત કલાકારો આ કુંડમાં જ ડૂબકી મારતા હતા. પરંતુ કોઇપણ મહિલા કલાકાર સાથે ગેરવર્તણૂક ન થાય તેનું ખાસ ધ્યાન રાખવામાં આવતું હતું. આવા પ્રસંગમાં ભાંગ અનેે ઠંડાઇ તેમ જ ખાવા-પીવાનો પણ એક અલગ જ દૌર હતો.
ઉલ્લેખનીય છે કે આર.કે. સ્ટુડિયોની સ્થાપના ચેમ્બુર, મુંબઈમાં ભારતની આઝાદીના એક વર્ષ પછી એટલે કે ૧૯૪૮માં કરવામાં આવી હતી. જોકે, તે ૧૭ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૭ ના રોજ બંધ થઈ ગયો હતો. હવે તો આ હોળીનું આયોજન માત્ર એક યાદગીરી બની ગઇ છે. રાજ કપૂરનો બંગલો પણ તાજેતરમાં જ વેચાઈ ગયો છે. જો કે અમિતાભ બચ્ચને હવે પ્રતિક્ષા પોતાના બંગલામાં રાજ કપૂરની જેમ પરંપરા ચાલુ રાખી છે. આ બંગલામાં પણ હોળીના અવસર પર લગભગ એ જ બધું થાય છે જે આરકે સ્ટુડિયોમાં થતું હતું. માત્ર એટલો જ તફાવત છે કે અમિતાભ બચ્ચને તેમના વતન અલ્હાબાદની કેટલીક પરંપરાઓનો પણ સમાવેશ કર્યો છે અને હોળીના અવસર પર તેઓ તેમના પિતા હરિવંશ રાય બચ્ચન દ્વારા લખાયેલ ગીત ‘રંગ બરસે ભીગી ચુનર વાલી’ પણ જરૂરથી ગાય છે. ૧૯૮૧માં આવેલી ફિલ્મ ‘સિલસિલા’નું આ ગીત મીરા બાઈના ભજન પર આધારિત છે. નોંધપાત્ર વાત એ છે કે ફિલ્મ ‘સિલસિલા’માં અમિતાભ બચ્ચને તેની ગર્લફ્રેન્ડ રેખાને છોડીને જયા ભાદુરી સાથે લગ્ન કરવા પડ્યા હતા અને રેખાએ સંજીવ કુમાર સાથે લગ્ન કર્યા હતા. યોગાનુયોગ હોળીના અવસરે ચારેય એક જગ્યાએ હોય છે અને અમિતાભ બચ્ચન ‘સામાજિક સાવધાની’ ભૂલીને તેની ભૂતપૂર્વ ગર્લફ્રેન્ડ સાથે તેની પત્નીની સામે ‘રંગ બરસે ભીગી ચુનાર વાલી’ ગીત ગાઈને ફ્લર્ટ કરવાનું શરૂ કરે છે.
હોળી એક એવો આનંદથી ભરપૂર તહેવાર છે કે તેને ઉજવવામાં ધર્મ, જાતિ અને વિચારધારા પણ અડચણરૂપ નથી બની શકતા. સામ્યવાદી કવિ કૈફી આઝમીએ તેમના નિવાસસ્થાન જાનકી કુટીરમાં હોળી રમવાનો પાયો નાખ્યો હતો. તેમણે તેમના જીવનકાળ દરમિયાન આ પરંપરા નિયમિતપણે ચાલુ રાખી. તેમના પછી તેમની પુત્રી શબાના આઝમી અને જમાઈ જાવેદ અખ્તર દ્વારા આ પરંપરા
ચાલુ રાખવામાં આવી છે. જાનકી કુટીરમાં માત્ર એક જ વાર એવું બન્યું છે જ્યારે હોળી ઉજવાઇ ના હોય. તે વર્ષે શબાના આઝમી અને જાવેદ અખ્તર ભારતમાં ન હતા પરંતુ કોઈ કામ માટે અમેરિકા ગયાં હતાં. આમિર ખાન માટે પણ હોળીનું વિશેષ મહત્ત્વ છે. એક તો તેનો જન્મ ૧૪ માર્ચ, ૧૯૬૫ ના રોજ થયો હતો અને તે દિવસે હોળી હતી, બીજું હીરો તરીકે તેની પ્રથમ ફિલ્મ ડિરેક્ટર કેતન મહેતાની ‘હોળી’ હતી, જે ૧૯૮૪માં આવી હતી. તેના પહેલા બાળ કલાકાર તરીકે તે ‘યાદો કી બારાત’ વગેરે જેવી ફિલ્મોમાં જોવા મળ્યો હતા. આ કારણોને લીધે આમિર ખાન ખૂબ જ ઉત્સાહ અને ઉત્સાહથી હોળીની ઉજવણી કરે છે.
જો કે હવે શાહરૂખ ખાન, રણવીર સિંહ વગેરે જેવા સ્ટાર્સે પણ તેમના ઘરે સામૂહિક હોળીની ઉજવણી કરવાનું શરૂ કર્યું છે, જે આનંદથી ભરપૂર હોય છે. પરંતુ આ બધા આયોજનોેમાં રાજ કપૂરની હોળીમાં જે વાત જોવા મળતી હતી તે આજના સ્ટાર્સની હોળીમાં નજરે ચડતી નથી. રાજ કપૂર સાચા અર્થમાં દરેક રીતે શો મેન હતા. રસપ્રદ વાત એ છે કે આજે પણ હોળી જૂના ફિલ્મી ગીતો જેમ કે ‘ફાગુન આયો રે (ફાગુન, ૧૯૭૩), હોળી આઇ, હોલી આઇ (મશાલ, ૧૯૮૪), ‘અંગ સે અંગ લગાના’ (ડર, ૧૯૯૩), ‘હોલી ખેલે રઘુવીરા અવધ મેં ’(બાગબાન, ૨૦૦૩) સાથે ઉજવવામાં આવે છે, જયારે આજના દૌરના ‘ડુ મી અ ફેવર લેટ્સ પ્લે હોલી’ (વક્ત, ૨૦૦૫), ‘બલમ પિચકારી (યે જવાની હૈ દીવાની, ૨૦૧૩) વગેરે હોળીનાં પ્રખ્યાત ગીતો છે.
