હેલ્થ વેલ્થ – ઉર્વિ દેસાઈ

હાલમાં યુવાઓમાં એક ચર્ચા સાંભળવા મળી રહી છે કે મારામાં સ્ટેમિનાનો અભાવ છે.
સ્ટેમિનાને શરીરની કાર્ય કરવાની ક્ષમતા અને ઊર્જા દ્વારા સમજી શકાય છે. જો તમે પણ તમારો સ્ટેમિના વધારવા માગો છો તો આ વાતો પર જરૂર ધ્યાન આપો.
શારીરિક પ્રવૃત્તિઓ કરવા માટે સ્ટ્રેન્થ જરૂરી છે અને આ તાકાત આપણને સ્ટેમિનાથી મળે છે. ઘણીવાર એવું કહેવાય છે કે સ્ટેમિના ફક્ત એથ્લેટ્સને જ જરૂરી છે, પરંતુ એવું નથી. માતાને તેના નવજાત બાળકને સંભાળવા માટે અને વહેલી સવારે એક ગ્લાસ દૂધ સાથે તેના મોટા બાળકોની પાછળ દોડવા માટે પણ સ્ટેમિનાની જરૂર હોય છે. આ સિવાય દિવસભર ઘરના કામ કરવા માટે અને વર્કિંગ વુમનને ઘર અને ઓફિસ બંનેનું કામ સંભાળવા માટે સ્ટેમિનાની પણ જરૂર પડે છે. સ્ટેમિનાને માનસિક અને શારીરિક આધારે વિભાજિત કરવામાં આવે છે. સ્વસ્થ જીવન માટે તમામ લોકો માટે બંને પ્રકારનો સ્ટેમિના હોવો ખૂબ જ જરૂરી છે. સ્ટેમિનાનું મહત્વ જોઈને આગળ સમજાવવામાં આવ્યું છે કે સ્ટેમિના શું છે, સ્ટેમિના કેવી રીતે વધારવો અને તેને વધારવાના ઉપાયો, સ્ટેમિના વધારવા માટે કઈ કસરત કરવી જોઈએ વગેરે. આ સાથે સ્ટેમિના વધારવા માટે શું ખાવું અને શું કરવું તે પણ જણાવવામાં આવ્યું છે.
સ્ટેમિના એટલે શું?: જો સ્ટેમિનાને સરળ શબ્દોમાં સમજીએ તો કહી શકાય કે વ્યક્તિનું શારીરિક અને માનસિક સ્તર, જેના દ્વારા કોઈ પણ કાર્ય લાંબા સમય સુધી કરી શકાય છે. તે મુખ્યત્વે રમતગમત અથવા કસરત જેવા શારીરિક કાર્ય માટે ઉપયોગમાં લેવાતી ક્ષમતા માટે વપરાય છે. એટલું જ નહીં, માનસિક સ્તરે કોઈપણ કાર્ય કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાની ક્ષમતાને પણ સ્ટેમિના કહેવાય છે. જીવનને તંદુરસ્ત રીતે જીવવા માટે, તમારે માનસિક અને શારીરિક બંને રીતે તમારી સ્ટેમિના વધારવા માટે સતત પ્રયત્નો કરવા જોઈએ. યોગ્ય સ્ટેમિના સાથે તમે કોઈપણ કાર્યને વધુ સારી રીતે ઝડપથી પૂર્ણ કરી શકો છો.
સ્ટેમિના વધારવાના ઉપાયો: સ્ટેમિના વધારવાની કેટલીક સરળ અને અસરકારક રીતો છે વ્યાયામ (જેમાં એરોબિક કસરત ખાસ કરીને ફાયદાકારક છે), પૌષ્ટિક ખોરાક લેવો, પૂરતું પાણી પીવું અને તમને જાણીને નવાઈ લાગશે પરંતુ હા મન અને શરીરને આરામ આપવો એ પણ જરૂરી છે. આ ફક્ત તમારી જ નહીં પરંતુ માનસિક સ્ટેમિનાને પણ વધારશે.
સ્ટેમિના વધારતી કસરતો: તમારી શારીરિક સ્ટેમિના વધારવા માટે તમારે નિયમિત કસરત કરવી જોઈએ. તેનાથી તમારું એનર્જી લેવલ વધે છે. વ્યાયામ તમને લાંબા સમય સુધી શારીરિક કાર્યો કરવા સક્ષમ બનાવે છે. એક્સપર્ટ્સનું કહેવું છે કે એક્સરસાઇઝ કરવાથી હાર્ટ, લિવર, નર્વસ સિસ્ટમ સહિત તમામ મસલ્સ એક્ટિવ થઈ જાય છે. આ સાથે કસરત કરવાથી તમામ સ્નાયુઓની કાર્યક્ષમતા પણ વધે છે.
‘સ્ટેમિના વધારવા માટે એરોબિક કસરત’: એક એરોબિક પ્રવૃત્તિ પસંદ કરો જે તમે દરરોજ આરામથી કરી શકો. એરોબિક કસરત કરતી વખતે લગભગ તમામ સ્નાયુઓ સક્રિય થાય છે. તમે તમારા હૃદયને સ્વસ્થ રાખીને તમારી સ્ટેમિના સુધારી શકો છો. ઉદાહરણ તરીકે તમારે નિયમિતપણે સાઇકલિંગ, વોકિંગ, જોગિંગ, એરોબિક્સ અને સ્વિમિંગ વગેરે કરવું જોઈએ. દરરોજ લગભગ અડધાથી એક કલાક સુધી આ કરો. ધીમે ધીમે તમે તેનો સમય વધારી શકો છો.
‘સ્ટેમિના વધારવા માટે અન્ય કસરતો’: અમેરિકન કોલેજ ઓફ સ્પોર્ટ્સ મેડિસિન અનુસાર,
વેઈટ ટ્રેઈનિંગ માત્ર તમારા સ્નાયુઓની તાકાતમાં વધારો કરે છે, પરંતુ તે તમારા બ્લડ પ્રેશર, બોન ડેન્સિટી અને ફ્લેક્સિબિલિટીમાં પણ સુધારો કરે છે, તમારા એનર્જી લેવલ અને સ્ટેમિનામાં વધારો કરે છે. વજન ઉપાડવાથી શક્તિ વધે છે. ઓછું વજન ઉપાડીને આ કસરત શરૂ કરો અને પછી તેને વધારતા રહો. થોડા દિવસો પછી તમને લાગશે કે તમારી લિફ્ટિંગ ક્ષમતા વધી ગઈ છે.
‘પૌષ્ટિક ખોરાક લો’: સ્ટેમિના વધારવા માટે યોગ્ય આહાર પણ ખૂબ જ જરૂરી છે. આમાં પૌષ્ટિક ખોરાક અને પૂરતું પાણી પીવું જરૂરી છે. ખાતરી કરો કે તમે જે કંઈપણ ખાઓ છો તેમાં કાર્બોહાઈડ્રેટ્સ, ઉચ્ચ ગુણવત્તાની ચરબી, ખનિજો, ફાઈબર અને પ્રોટીન હોય છે. આ સિવાય ઓમેગા-૩ ફેટી એસિડ મેળવવા માટે તમે લીલા શાકભાજી, ફળો અને માછલીનો આહારમાં સમાવેશ કરો. આ બધા તમારા હૃદય અને રક્ત પરિભ્રમણને સુધારે છે. આ સાથે તમારા આહારમાં આખા અનાજનો સમાવેશ કરવાથી તમને ઊર્જા મળે છે. આ સિવાય પ્રોટીન માંસપેશીઓના નુકસાનને દૂર કરવાનું કામ કરે છે. પ્રોટીન માટે તમે તમારા નાસ્તામાં ઈંડા, તાજા ફળો, ઓછી ચરબીવાળું દૂધ અને ઘઉંની બનેલી બ્રેડ ખાઈ શકો છો.
‘પાણીની અછત ન થવા દો’: પર્યાપ્ત માત્રામાં પાણી પીવાથી શરીરને ઘણા ફાયદા થાય છે. આનાથી વજન તો ઘટે જ છે, પરંતુ કિડનીની પથરીથી પણ બચી શકાય છે. પાણી પીવાથી સ્નાયુઓનો થાક દૂર થાય છે. કસરત દરમિયાન શરીરમાં સતત પરસેવો થાય છે આવી સ્થિતિમાં શરીરમાં પાણીનું સ્તર જાળવી રાખવા માટે, તમારે વચ્ચે આરામ લેતી વખતે પાણી પીતા રહેવું જોઈએ.
તમારા શરીરને પૂરતો આરામ આપવાથી સ્ટેમિના વધે છે: નિષ્ણાતો દ્વારા સ્ટેમિના વધારવા માટે પૂરતી માત્રામાં ઊંઘ લેવાની સલાહ આપવામાં આવે છે. નેશનલ સ્લીપ ફાઉન્ડેશન અહેવાલ આપે છે કે એથ્લેટિક પ્રદર્શન માટે ઊંઘ ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. તમને કેટલી ઊંઘની જરૂર છે તે તમારી ઉંમર પર આધારિત છે. જો કે, સામાન્ય વ્યક્તિએ ૭ થી ૯ કલાકની ઊંઘ લેવી જોઈએ. એવું કહેવાય છે કે ૬ કલાકથી ઓછી ઊંઘ લેવાથી શરીરની ઊર્જા ઓછી થઈ જાય છે અને તમે કોઈ પણ કામ યોગ્ય રીતે કરી શકતા નથી. માનસિક સ્ટેમિના વધારવા માટે મગજને આરામ આપવો ખૂબ જ જરૂરી છે અને આ માત્ર પૂરતી ઊંઘ લેવાથી જ થઈ શકે છે.
માનસિક સ્ટેમિના વધારવાની રીતો: સ્ટેમિના વધારવા માટે જે રીતે શારીરિક ક્ષમતાઓ વધે છે, તેવી જ રીતે માનસિક સ્ટેમિના વધારવા માટે, તમારે ઘણા પ્રકારના કામ કરવા પડશે. માનસિક સ્ટેમિના વધારવા માટે જરૂરી કાર્યો નીચે વિગતવાર સમજાવવામાં આવ્યા છે.
૧. તમારું લક્ષ્ય નક્કી કરો: સૌ પ્રથમ તમારે તમારા જીવનના લક્ષ્યોને ધ્યાનમાં લેવા પડશે, તે પછી તમારે તેમના મહત્ત્વને અનુરૂપ પ્રાથમિકતા આપવી પડશે. આ પછી પ્રાયોરિટી અનુસાર તમારું લક્ષ્ય હાંસલ કરવાની યોજના બનાવો. કોઈ પણ સમસ્યા આવે તો મૂંઝાશો નહી પરંતુ મગજ ઠંડું રાખી તેનું નિરાકરણ લાવવાનો પ્રયત્ન કરો
૨. સમસ્યાના કારણોને સમજો: સમસ્યા પર તમારો સમય બગાડો નહીં. તે વધુ સારું રહેશે જો તમે તેના કારણોને સમજો અને તમારી સમસ્યાઓને નાના નાના ભાગમાં વહેચો. તે પછી દરેક ભાગને એક પછી એક પૂર્ણ કરો. આ સાથે, તમે સમય બગાડ્યા વિના સરળતાથી સમસ્યાને ઠીક કરી શકશો.
૩. કામ ટાળવા માટે બહાના ન બનાવો: ઘણી વખત જ્યારે તમે કોઈ સમસ્યામાં ફસાઈ જાઓ છો, તો તમે તેને ટાળવા માટે બહાના બનાવવાનું શરૂ કરો છો. આવી સ્થિતિમાં, તે જરૂરી રહેશે કે તમે સમસ્યાઓને સમજો અને તેના ઉકેલ પર વિચાર કરો, તેને ટાળવા માટે બહાના બનાવવાની જગ્યાએ તેનું નિરાકરણ લાવો
૪. અન્ય લોકો સાથે વાત કરો: ઘણી વખત દરેક સંભવિત પ્રયત્નો અને વિચારણા કર્યા પછી પણ, તમે સમસ્યાનું સમાધાન શોધી શકતા નથી. આવી સ્થિતિમાં, તમારે કોઈ મિત્ર અથવા નજીકના લોકોને મળવું જોઈએ અને તમારી સમસ્યા વિશે વાત કરવી જોઈએ. તમારી આસપાસના લોકો, પરિચિતો અને અનુભવી લોકો સાથે વાત કર્યા પછી મુશ્કેલ સમસ્યાઓનો ઉકેલ પણ સરળતાથી મળી શકે છે.

સ્ટેમિના વધારવા માટે અન્ય મહત્ત્વપૂર્ણ સલાહ:
‘ધીમે ધીમે શારીરિક કસરતનો સમય વધારવો.’ –
‘મહત્તમ વજન ઉપાડવાનો ક્યારેય પ્રયાસ કરશો નહીં. ધીમે ધીમે વજન વધારો.’
‘દોડતી વખતે તમારા પગ જમીન પર ન રાખો અને ખૂબ ઝડપથી દોડશો નહીં. નાના કદમ સાથે આગળ વધો.’
‘દરરોજ કસરત કરવા માટે તમારી જાતને માનસિક રીતે તૈયાર કરો.’
‘ઋતુ પ્રમાણે ફળો ખાઓ.’
‘રાત્રિભોજન પછી ચાલવા જાવ.’
શું સાવચેતી રાખવી જોઈએ:
‘કોઈપણ કસરત કરતા પહેલા ખોરાક ન લો.’
‘વધુ પાણી પીધા પછી દોડવું સ્વાસ્થ્ય માટે જોખમી બની શકે છે.’
‘જો હૃદયના ધબકારા પર વધુ દબાણ હોય તો થોડીવાર બેસો અથવા આરામ કરો.’
‘દોડતી વખતે એક જ વારમાં લાંબા અંતરને કવર કરશો નહીં.’
‘ધૂમ્રપાન અને આલ્કોહોલ જેવા માદક પદાર્થોનું સેવન કરશો નહીં.’
‘ફાસ્ટ ફૂડ અને તેલયુક્ત વસ્તુઓના સેવનથી અંતર રાખો.’